![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj5aI4qY2rNxrK0AwuYw9IFA0vYxqD7qsXiK5hU9y-B7U02KYOOXRukIqh1VygG2vU3tFfyqJS4EeeMsvWGrTSSY384JaGaZ1tniBwo9-LpyHbSqBpGT5152HtPznsV9Uvs4ZqFjNcnDL28/s200/pass.jpg)
Rituali i Pasaportave
Nga Altin Topi
Shekulli Korrik 2003
Nje dukuri e re e kujteses kolektive, folklorit modern, “pop culture-s” bashkohore shqiptare, eshte padyshim edhe rituali i pasaportave. “Leternjoftimi”, varianti shqiptar i ID-se ( identity card) perendimore ne periudhen totalitare, normalisht nuk bente pjese ne ritualin folklorik ne te perditshmen e shqiptareve. Levizshmeria e shqiptareve ishte e kufizuar brenda te njejtit territor, te njejtes hapsire, - Shqiperise. Cdokush mund te provonte identitetin e vet, e ne te shumten e rasteve me “kollajllek”. Kete gje ia lehtesonin format arkaike konjitive sociologjike, njohja e drejperdrejte fizike dhe emri i personit prej bashkeshtetasve te tjere, duke perfshire ketu rrethin familjar e shoqeror te personit, koleget e punes apo te shkolles, etj.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMVtJee4-hBMw8J4dzM-mZzpq66plq_U4_bCU6CX2UpMD4leYrcvlTj7vC09rNE5-M6JrRnHZCfQCASHMCFUGqGmXB1GE6goA2PnYq6SopfXOuw1WZuenMkOGta_05KbNAw0jhmIUQGqi3/s200/017.jpg)
Ne te vertete, ne intuiten, subkoshiencen kolektive te shqiptareve, leternjoftimi, perceptohej me te drejte, jo thjesht si nje dokument identifikimi, por si nje mjet kontrolli nga ana e shtetit totalitar, per te kufizuar ne maksimum levizshmerine e shqiptareve, per te bere te pamundur ate qe quhet “rite de passage”(rituali i kalimit) ne territoret e hapsirat joshqiptare. “Rite de passage”, kalimi i kufirit shqiptar, ishte nje perjashtim, qe behej vetem per nje rreth te ngushte “te privilegjuarish”. Nderkohe, leternjoftimi duke dokumentuar, identifikuar ekzistencen e cdo individi me shtetesi shqiptare, bente pikerisht te kunderten e “passport”-es, pamundesonte kalimin e kufirit shteteror shqiptar, duke lidhur pazgjidhshmerisht ekzistencen e te gjithe “shtetasve shqiptare” vetem brenda te njejtit territor, pa ndonje kufi kohor, duke i lene qytetaret pa asnje lloj opcioni tjeter. Principi i perkatesise te individit si qytetar i nje shteti nepermjet leternjoftimit, pa patur mundesine e zgjedhjes tjeter, pa opcionin e pajisjes me “passport”-e, ishte ne nje “krize” te perhereshme. Leternjoftimi, si dokumenti i vetem legal identifikimi ne Shqiperi, nderkohe qe “de jure” ngrinte ate vellon arkaike te identifikimit thjesht fizik e social paramesjetar, ne nje epoke kur nuk i besohej thjesht syve, “de facto” legalizonte izolimin e nenshtetasve, duke i dhene njekohesisht edhe nje “identitet politik”, duke i kufizuar atyre levizjen vetem brenda te njejtit territor.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiESSebegDH8kN7gTvxzZKQTNw5W98g8RJTMArhqwwJl5htISrYLtlmvQHFx6vefii62MmuclndZosnDReD8kMnKNcOE0esE_PTyN8bDesbqgLOtUlUpCgdnTmE47oyiuDvZHWc4vDWNdhx/s200/border.jpg)
Ne fillim te viteve 90te, lejimi, mundesimi i te gjithe shtetasve shqiptare per t’u paisur me “passport”, ishte perpjekja e pare per t’a nxjerre nga kriza principin e perkatesine te individit si qytetar i nje shteti. Me “passport”-at nisi nje proces i tere i fshirjes te “identitetin politik”, te “stigmes sociale”, te kompleksit te inferioritetit te “te qenurit shqiptar”, te cuar ne ekstrem nga opcioni i vetem i dikurshem i identifikimit, - leternjoftimi, i cili si dokument legal e kishte humbur rendesine, e nuk ngjante t’i interesonte me askujt. Me inicimin e evenimentin te “rite de passage” shqiptar, - paisjen me pasaporta shqiptare, - nenshtetasi shqiptar, nuk vazhdonte me te mbetej thjesht si nje “hije” nen nje shtet izolacionist. Pasaporta si objekti, dokumenti, qe permban e provon identitetin e personit, njekohesisht e transformoi shqiptarin brenda nates, potencialisht edhe ne nje qytetar te botes; tani ai mund te levizte, te ndryshonte vendqendrimin e tij, sipas mundesise e deshires. Pasaporta, si mjet identifikimi, duke dokumentuar vecantine e historise natyrore te cdo individi nepermjet fotos, numrave e kodifikimit, ne menyre shkencore e te paanashme, i largohet gjithnje e me shume projektimit te cfaredo imazhi social, steriotipizimit te individin si subjekti i identifikimit. Shteti dhe individi, nepermjet pasaportes behen dy entitete te dallueshme, te ndryshme, qe nuk projektojne asnje lloj imazhi socio-politik mbi njeri-tjetrin. Kjo gje do te thuhej(pa asnje rezerve) ne rastin e nje shteti te zhvilluar modern kapitalist, qe e ka cliruar veten nga ngarkesa, trashegimia historike. Ky lloj shteti ka mundur te eleminoje semantiken e te gjitha lidhjeve, rastesive apo realiteteve politike e sociale, specifike te vendit; nga pikpamja e “llogjikes te shtetit”, mund te provohet ne cdo moment se te gjithe individet, pavarsisht rrethanave dhe statusit social, jane te barabarte si subjekte te identifikueshem.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3Iy3XjetFmZpC0mzgJgoZ1pd19MmnqNc_gAHsWoEPGZYMEj3ue9YKjaztSn1eoLh0ymWkh3LogmXAbsUKF-0_e-1wvz1b67hzypObDoh5BUIhQeccoLreBgdvB6B6hPubZjW6QRh-OGVR/s200/borderg.jpg)
Vecantia e “rite de passage”-it shqiptar, - pasaportes shqiptare, eshte se duke qene njekohesisht, thjesht nje procedure identifikimi kufitare-policore ndershteterore, ne ndryshim nga rituali i pasaportave te vendeve te tjera, ne te ndihet akoma duke patur nje ndikim te dukshem, rituali politik, roli i (pa)fuqise te ekonomise e politikes shqiptare, te statusit nderkombetar te shtetit shqiptar vis-a-vis vendeve te tjera. Rituali i pasaportes shqiptare mbetet akoma subjekt interesant komik e dramatik per “great narrative”(tregimtari te fuqishme), qe perfshin te gjithe kategorite e shqiptareve, duke filluar nga shqiptari i thjeshte deri tek njerezit me emer, qeveritaret, apo individet me status te spikatur. Ne imagjinaten e mendimet e shqiptareve, ngjarjes, momentit te kalimit te kufirit e levizjes neper bote me pasaporte shqiptare, ka akoma vend te bollshem, per t’i bere nje interpretim filozofik, artistik, politik, social e ekonomik. Rituali i pasaportave shqiptare, ka marre formen e nje “metafore te pushtetit”. Nepunesi i zyres te pasaportave apo emigracionit, i ngarkuari i ambasades te huaj qe leshon vizat, oficeri i kufirit apo i doganes, te gjithe jane hallkat e “metafores te fuqise e te pushtetit” qe ndesh cdo dite mbajtesi i pasaportes shqiptare.
Per mbajtesin i pasaportes shqiptare, rituali i pasaportave, eshte kthyer ne nje ceremoni “te magjikeshme”, qe leternjoftimi i dikurshem, nuk kishte fuqine mistike, t’ia ofronte. Ndersa per shtetasit e vendeve te tjera, procedurat kufitare-policore, qe kontrollojne e sigurojne kufite e shteteve jane pjese e rutines zyrtare shteterore, duke perjashtuar te gjithe elementet social-politik, per “shtetasin shqiptar”, procedura merr ngjyrat metafizike te nje metafore. Shqiptari i detyruar nga rrethanat, ndoshta ne menyre te pavetedishme, tenton te beje interpretimin e ketij rituali. Perse kjo “mistike” rrethon kete ritual? Cfare eshte mundur te zbulohet apo interpretohet rreth “mistikes” te ketij rituali?
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjb6iCol1vpCQUWdCr86nT8MX4xRfu-1yu7Oh1YAhZn0ZNoZV_itA4W9O3J8nSKSrQA7rswLcjwRWVtW821wp5kajNK8Go2OgmDAy2fqFlBb-PhN3RA4LuEgZlx6gEC3FOyLDrrpbicHkzb/s200/l_2000b.jpg)
Hulumtimi te con ne nje zbulim e interpretim unik e interesant, qe nuk perdor historine e metafizikes te Heidegger-it, e nuk kufizohet me interpretimet kantiane mbi identitetin “transhendal”, etj. Punonjesi i ambasades qe leshon vizen, oficeri i kufirit qe lejon kalimin e kufirit jashte e brenda nje vendi, aktualisht jane figurat qe bejne formulim e identitetit te mbajtesit te pasaportes shqiptare. Identiteti i formuluar ne kete menyre eshte nje atribut i jashtem, e nuk eshte shprehje apo meshirim i brendeshem i personit aktual fizik qe i jepet ky identitet.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBdEJsWXqXrekKFzOntzu-pf_Qg4LY6hKsL7OlXtUX2CQvVt0FGeYbWn57DPeOP9bClFjKNXgPgIGqNnjOTccUog61dSOjbSR3-GdcooocwSWmNadIj-57q1KvXdYD0G5LXqq_2leAwx9V/s200/bunker.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjk3CKb5PIXYiRCyZlnoICydcvIydHq8AO5EO9ecSokNn-lzUTR1-ktfRKWuI4zmIHJh5wJULlLtNya7WB8Jo3Kxhw9ut7vGmnvpnoLcQAmEjzay4iddVeHto4t9GIr_WnAw-PdALYyDFWv/s200/alb.jpg)
Shteti shqiptar, ekonomia, politika, identitetet private jane nderthurur ne menyre te pazgjidheshme me njeri-tjetrin, jane pjese e krijimit “te magjise” te ritualit te pasaportave. Ky ritual eshte nje projekt ne vazhdimesi e ne zhvillim, ku shtetasit shqiptare zbulojne se subjektet, qytetaret, e nje shteti perbejne njekohesisht edhe themelet e vet shtetit.
No comments:
Post a Comment