Syri i Fotografit

Deshmite Fotografike te Lewis Wiskes Hine
Altin Topi

Kane kaluar mbi dhjete vjet, kur rastesisht, duke kerkuar ne internet per te mesuar dicka me shume perreth emigracionin shqiptar ne Amerike, u ndesha per here te pare me emrin e Lewis Wiskes Hine. Fjalet kyce qe perdora ne kerkimin tim, qe me nxorren ne bregun e ri te historise te emigracionit shqiptar ishin: Amerika, Ellis Island, emigracion, shqiptar. Nder gjerat e reja qe me befasuan, ishte nje fotografi e titulluar ne anglisht: An Albanian women from Italy at Ellis Island – 1905. Negativi i kesaj fotografije ruhet ne arkiven e bibliotekes publike te New York-ut, ne Manhattan. Ne nje vizite te mevoneshme ne kete biblioteke, qe ndodhet ne cepin e kryqezimit te rruges 42-te me avenjune e 5-te, pasi shfletova albumin fotografik te punimeve te ketij fotografi, te ruajtur ne nje seksion special ne njeren nga sallat e bibliotekes, bera kerkesen kundrejt nje pagese, per nje kopje te nxjerre nga negativi origjinal.
Kopja mbrriti ne shtepi pas nje jave; e qe prej atij momenti, kjo fotografi eshte e vendosur ne nje nga ambjentet e baneses sime. Autori na ka lene te daktilografuar, nje pershkrim te shkurter te rrethanave ne te cilen kjo fotografi eshte marre: This woman is wearing her native costume. At times the Island looked like a costume ball with the multicolored, many styled national costumes.

Nuk kalon gjate, pas nje observimi te kujdesshem, mund te arrihet lehte ne konkluzionin, qe kjo fotografi, eshte e nje arbereshe nga pjesa jugore e Italise, me veshjen karakteristike te atyre aneve. Pra nuk flitet per nje shqiptare te emigruar nga Shqiperia, por nje arbereshe nga Italia. Por ky fakt, nuk e zbeh aspak kersherine tone, apo admirimin per kete fotografi, qe dallohet per vecantine e saj, ne morine e qindra fotografive qe autori mori ne Ellis Island.

Lewis W. Hines vdiq ne nje harrese e varferi totale, ne nje spital te New York-ut, ne vitin 1940. Tingellon teper ironike e cinike, qe pas dyzet vjetesh duke fotografuar Ameriken, vendin qe ngjalli shpresen e miliona njerezve qe emigruan pikerisht ne kete vend, ky fotograf, te kishte nje fund e harrese te tille. Karriera e tij kishte nisur si nje sociolog e mesues ne nje shkolle te New York-ut; por me pas, me vokacionin e zbuluar te fotografit, me imazhet fotografike e sjellura publikut, Hine u perpoq te deshmonte thelbin e qenies njerezore: dinjitetin dhe aftesine per te mbijetuar, pavarsisht rrethanave e veshtiresive te jetes.

Ne vitin 1903, drejtori i Shkolles te Kultures Etike i beri dhurate nje aparat fotografik, - per te eksperimentuar si mesues ne klasen e tij, - te cilin ai e perdori me pasion deri ne fund te jetes se tij. Eksperiencat e para e cuan ne Ellis Island, ku iu pervesh punes per te dokumentuar emigracionin e madh; ate valen e madhe njerezore qe vershoi nga te gjitha anet e botes, duke hyre ne kete kontinent-shtet nepermjet portave qe i hapi ky ishulli te vogel perballe Manhattan-it: e ku e pershendeste duke i uruar mirseardhjen, Statuja e Lirise.

Pas ekperiences me emigracionin, ai iu bashkua stafit te Komitetit Kombetar te Femijes Punonjes, duke u bere me pas, drejtori artistik i tij. Hine, i ofroi publikut amerikan, deshmite e para fotografike te kesaj tragjedie me permasa kombetare, - deshmite e shfrytezimit qe i behej te miturve ne Amerike. Nderkohe, ai mbante leksione per te sensibilizuar publikun per te nxitur aprovimin e nje legjislacioni, qo te mund te ndalonte shfrytezimin e punes te te miturve. Fatkeqesisht, me ndryshimet ekonomike e sociale te Amerikes pas vitit 1919, puna e tij e humbi rendesine e dikureshme, ai nuk ishte me i nevojshem per shkak te frymes se re sensibilizuese te opinionit publik.

Me vone, ai punoi per Kryqin e Kuq ne Europe; nderkohe u perpoq qe te transformonte veten ne nje fotograf me fashionabel e me te marketueshem; kjo ne pergjigje te koheve e kerkesave te reja qe po viheshin re ne kontinentin e shpreses. Ai hapi disa ekspozita personale, duke e pozicionuar veten si nje fotograf interpretues i realitetit. Ne vitin 1930, fitoi nje kontrate per te fotografuar ndertimin e Empire State Building. Megjithate, Lewis Hine, asnjehere nuk hoqi dore nga kauzat sociale, duke fotografuar punetoret ne industrite e ndryshme, sidomos ne ate te tekstilit.

Ne vitin 1935, shpresat e fundit te Hine-s per tu bere nje aktor social aktiv ne transformimet e medha qe po ndodhnin me prezantimin e New Deal te presidentit demokrat Franklin D. Roosevelt, u veniten perfundimisht. Deri ne momentet e fundit, u ushqye me shpresen se do te kontraktohej nga qeveria amerikane; por tashme nga personat pergjegjes, ai shihej si nje figure pa potencial, personazh qe i kishte kaluar koha. Amerika, nuk deshironte te deshmonte me, se revolucioni industrial, mekanizimi i proceseve te tera teknologjike, qe kerkonin shume me pak punetore per te vene ne pune makinerite, - sic ishte industria e tekstilit, - e kishte vendosur ne nje marredhenie te re punetorin me makinen. Fotografite e tij, ishin nje kujtese e dhimbeshme, thumbuese, e faktit, qe punetoret nuk ishin me, thjesht ca skllever te makines, te teknologjise; por per me teper, ishin kthyer ne pjese integrale e hallkave te linjave te montimit. Dukej se me ne fund, teknologjia kishte triumfuar mbi njeriu.

Perpekjet e fundit per t'ia bere te njohur publikut te gjere amerikan, per t'ia ofruar artin fotografik te Lewis W. Hine, u bene ne vitin 1937 nga tre fotografe te famshem amerikane, bashkekohes te tij: Berenice Abott dhe Alfred Stieglitz dhe Paul Trand, dhe shkrimtaria Elizabeth McCausland. Ata sponsorizuar nje ekspozite shetitese qe udhetoi prej New York-ut deri ne Des Moines dhe Albany. Megjithate, kjo nuk e ndihmoi Lewis W. Hine, te dilte nga harresa dhe mungesa e interesit te publikut te gjere per artin e tij fotografik; pavarsisht faktit se, arti i tij dokumentoi nje pjese te momenteve me te rendesishme te historise te SHBA-se ne gjysmen e pare te shekullit XX-te.