Art/Poezi

Ne shoqerine e profeteve
Nga Altin Topi
Shekulli Shkurt 2004

Ishte nje nga te shtunat, nje mbasdite kafeje “starbaksi”. Nje i njohuri im amerikan, poet, pas leximit te disa prej poezive te tij e te Uolt Uitmanit, me befasoi me quiz-in e momentit. Quiz-i i tij lidhej me nje bisede te paradokohe qe kishim bere rreth poeteve shqiptare. Une i kisha lexuar disa poete shqiptare, e midis tyre poezine shume te njohur te Vaso Pashes, “Moj Shqypni, e mjera Shqypni!”, nje perkthim, improvizim i imi i momentit. – “A e di se c’kam menduar? Kam gjetur dicka te perbashket thelbesore, midis Uolt Uitmanit dhe poetit te shqiptarizmes, pashait tuaj?” - Te perbashket midis te dyve…. U mendova. Po ja, te dy jane poete kombetare te vendeve respektive, pra ajka e poeteve. Tjeter… U be nje pauze, u mendova perseri, por zor se mund te gjeja te perbashketa te tjera. Uitmani, vazhdova une, eshte poeti pararendes i poezise moderne amerikane, shume i madh, por kishte shkruar shume me ndryshe nga poeti shqiptar. Te them te drejten nuk mund te merrja me mend ndonje te perbashket tjeter.

Jete Urbane/Internet

Tag Game(War) over trademark copyright
Alb-Club Qershor 2001

Taubinit, Zentana. - The latest developments from Taubinit, capital of Zentana, brought to a new level of uncertainty, the possibility of finding a quick fix, and a final solution to the unseen trademark copyright dispute between two companies over the use of the same trademark initials "DP". No answer yet to the question: Who is who? To the many customers, sympathetic, and users in love with the brand product "DP", this dispute is becoming more and more not a Tag Game anymore, but a Tag War (tag = a children's game in which one player chases the rest till he touches one, who then takes his place).

Art/Poezi

Poezia eshte nje fazan
Alb-Club Korrik 2001

Aforizmi i Wallace Stevens "Poema eshte nje fazan", perfshire ne koleksionin e aforizmave nen titullin "Adagia", te cyt si pakuptuar ne valen e nje meditimi qe nuk te ndahet kollaj. Ndoshta disa faqe me vone te ndihmon rishfaqja e saj, por ne nje forme me te zgjeruar, - "Poezia eshte nje fazan qe zhduket ne shkurre" - Kjo sikur e zhdavarit misterin metaforik te aforizmes qe te goditi ne fillim. Por, megjithate te ngelet ne mendje qe poezia para se te zhduket ne shkurre eshte nje fazan. Kjo mjafton per te futur ne nje telash te madh, te medituarit e kesaj gjendje qe se pari shfaqet si fazan, e pastaj ne nje fazan te zhdukur ne shkurre.

Literature/Gjuhesi

Mitologjemat si burime emancipimi
nga Altin Topi
Shekulli Shkurt 2004

Shqiperia, ashtu si cdo vend tjeter i kontinentit te vjeter, ka qene nje djep mitesh. Mitologjema shqiptare, perngjan si dy pika uji me te gjithe narrativen, modelet tipike evropiane, si ne strukture, ashtu edhe ne mesazhin universal. Mbeshtetet ne historite imagjinare, legjendat, ku protagonistet jane heronjte, qe ne shumicen e rasteve jane karaktere historike. Pavarsisht mozaikut te ndryshem, e perbashketa me mitologjemen europiane, eshte modeli i unifikuar i narracionit mitik. Mitet pergjithesisht, mbeshtillen rreth nje berthame te vertete, por ne udhen e tyre te gjate historike mbeten pragmatike. Shtjellimi i tyre eshte simbolik, kerkon te legjitimizoje rreziqet dhe sakrificat e bashkekombasve, sherben si mjeti me efikas per nje zgjim kultural, emocional, ndergjegjesues e clirues. Influenca e mitologjemave, jo vetem qe nuk eshte zbehur, por perkundrazi, vazhdon te mbetet nje force e fuqishme, qe me mesazhet e tyre influencon jeten dhe mendimin boteror. Mitologjemat ne rastin e Evropes, vazhdojne te luajne nje rol te vecante, ne ngjizjen e nje kulture te perbashket evropiane, duke i rreshtuar evropianet ne idealin e bashkesise. Mitet evropiane u bene edhe me te vlefshme edhe per cilesine vethulumtuese te tyre, per te gjetur qofte gabimet, ashtu edhe meritat.

Opinion/Kritike

Fitoret pirrike te shqiptareve
Nga Altin Topi
Shekulli 10/11/03

Reflektim, - duke pare mbrapa ne histori
Versaje, Paris 1919. Keshilli i Katershes lekundej ne marrjen e nje vendimi: Te sanksionohej sovraniteti e indipendenca e shqiptareve, apo t’i hapej rruga pretendimeve trepaleshe, Itali-Serbi-Greqi, ne nje ndarje territoriale te trojeve shqiptare? Nese do te ndodhte e dyta, “Albania” lehone, do te zhdukej pergjithmone prej fjaloreve gjeopolitike te botes. Lloid Xhorxh i drejtohet Uillsonit: “Ndoshta ata(shqiptaret) duhet te kene indipendencen e tyre. Nuk di se cfare do te bejne ato me te, vecse t’i presin gurmazin njeri-tjetrit. Shqiptaret do te bejne te njejten gje, si malesoret skoceze i bene njeri-tjetrit ne shekullin e XV.” Uillsoni i indinjuar iu kthye: “Mos fol keq per malesoret e Skocise.

Jete Urbane/Internet

Tirana, - metropoli shqiptar i pushtetit e i kultures
Nga Altin Topi
Shekulli Tetor 2003

Tirana “liminale”
Hapsire “liminal”-e thuhet per nje gjendje “ne midis”, ne kufirin e dy ambjenteve historiko-kulturor, koncepteve ndertimore-arkitektonike te ndryshme. Eshte nje term relativisht i ri i arkitektures bashkekohore i huazuar nga sociologjia. Liminaliteti, ne kuptimin me te ngushte, eshte nje vecori urbane, ku karakteri lokal, ruajtja e origjinalitetit, duke humbur monopolin mbi urbanistiken e qytetit, i le vend gjithnje e me shume, karakterit bashkekohor te ndertimeve. Kjo gje ka ndodhur me Tiranen, e ne nje fare menyre, liminaliteti midis kozmopolitanizmit dhe asaj qe identifikohet si “autoktone”, “karakteristike tiranase”, ka komplikuar perpjekjet per t’i dhene asaj nje identitet te vetin.

Rite de Passage

Rituali i Pasaportave
Nga Altin Topi
Shekulli Korrik 2003

Nje dukuri e re e kujteses kolektive, folklorit modern, “pop culture-s” bashkohore shqiptare, eshte padyshim edhe rituali i pasaportave. “Leternjoftimi”, varianti shqiptar i ID-se ( identity card) perendimore ne periudhen totalitare, normalisht nuk bente pjese ne ritualin folklorik ne te perditshmen e shqiptareve. Levizshmeria e shqiptareve ishte e kufizuar brenda te njejtit territor, te njejtes hapsire, - Shqiperise. Cdokush mund te provonte identitetin e vet, e ne te shumten e rasteve me “kollajllek”. Kete gje ia lehtesonin format arkaike konjitive sociologjike, njohja e drejperdrejte fizike dhe emri i personit prej bashkeshtetasve te tjere, duke perfshire ketu rrethin familjar e shoqeror te personit, koleget e punes apo te shkolles, etj. ID-ja shqiptare, leternjoftimi, ishte simboli i koerzionit social, i prangimit, i atij destinimi te perbashket, i identitetit dhe menyres te identifikimit, qe nuk mund t’i shpetonte apo shmangej kerkush, qe (nje)nenshtetesia i ishte percaktuar si “shqiptare”.

Opinion/Kritike

Genesis dhe Globalizmi
Nga Altin Topi
Shekulli Maj 2003

Konflikti qe ka shoqeruar historine e njerezimit eshte biblik, ka ardhur ne ditet tona me historine e dy vellezerve, Kainit dhe Abelit. Ne “Genesis”, pa shpjeguar se cfare u tha midis vellezerve, tregohet qe Kaini i revoltuar me vellane, Abelin, ne vrull te zemerimit e vrau ate. Studiuesit e Bibles te hebrenjve kane dhene shpjegime te ndryshme per shkaqet e nje vllavrasje te tille. Nje nga hipotezat e zenkes eshte ekonomike: vellezerit nuk ishin te kenaqur me ndarjen e pasurise qe kishin bere ne fillim. Nje tjeter hipoteze e mundeshme: pasuria ishte ndare sic duhet, por vellezerit nuk binin dakord se ku duhej te ndertohej tempulli, qe simbolizonte besimin dhe identitetin kultural te cdo njerit; secili donte te ndertonte nje tempull, ne anen e tij te truallit, duke trasheguar i vetem emrin e familjes. Pra, permbledhurazi, luftohej per pasuri dhe identitet, per legjitimizimin e tyre ne kurriz te njeri-tjetrit.

Jete Urbane/Internet

Dilemat e Internetit
Nga Altin Topi
Shekulli Maj 2003


Ne Perendim kalohej nga modernizmi ne postmodernizem, kur blloqe apo copa betoni nga Muri i Berlinit, i shiteshin si “suvenire” muzeumeve, parqeve publike e koleksioneve private ne metropolet e tranzicioneve postmoderne. Ndoshta jo krejt e rastesishme, por postmodernizmi trokiti ne portat e ketyre dy qyteterimeve te ndare fizikisht (e metaforikisht) nga ky mur fizik, ne nje forme krejtesisht te re, duke kapercyer konceptet e deri atehereshme te njerezimit per hapsiren dhe kohen. Ishte nje “trashendence” ne nje bote virtuale, ku sfidohej nocioni i prekshem fizik i hapsires e kohes. Kjo teresi bashkesishe virtuale do te njihej me emrin Internet ose thjesht Net.

Opinion/Kritike

Shtypi dhe Intelektuali
Nga Altin Topi
Shekulli Prill 2003

Ne dekaden e dyte post-komuniste presupozohet qe Shqiperia akoma po perpiqet te mesoje si te heqe vallen e demokracise. Kontributoret e shtypit. apo mas-medias ne pergjithesi, perdite ndeshen me dilemen e madhe: per hir te qenurit objektiv duhet te marxhinalizojne ne maksimum cdo shtyse, apo perkatesi politike-ideologjike, apo te bejne gazetari avokatore, qofte kjo, ne te djathte apo ne te majte, duke anetaresuar keshtu veten ne koralin predikues te perkatesise te tyre politike. Te gjithe pohojne se gazetaria qe bejne ka nje mision; por behet pyetja: cili eshte misioni i kontributit te tyre? Funksioni kryesor i dikujt qe e vesh veten me petkat e gazetarit eshte “te germoje” atje ku “heshtja”, nuk ka folur akoma. Gazetari duhet te thote ate qe te tjeret e mbajne brenda vetes te pathene, apo e peshperisin nen ze; ai duhet te beje pyetje te veshtira, qe ndoshta mund t’i shkaktojne te intervistuarit humbjen e rehatise e qetesise. Nje gazetar, para se gjithash eshte nje reporter qe eshte i vendosur t’i bindet instiktit te tij per t’a drejtuar nga e verteta qe pritet t’i zbulohet publikut te gjere. Deri ketu gazetarit i kerkohet te jete thjeshte i sakte, hulumtues, konseguent, dhe i paaneshem. Ky eshte zakonisht kostumi qe vesh gazetari i pavarur, dhe vetem keshtu shtypi apo media konsolidohet si “instutucioni autoritar i katert”, i pavarur.

Per sa kohe qe ky “institucion autoritar i katert” perpiqet te mos krijoje nje atmosfere mediatike, ku i apelohet vetem nje lloj publiku, qe i ofrohet e njehsohet vetem nje lloj fizionomie, perspektive, qofte kjo e nje gazetari, intelektuali, apo figure publike, ky lloj institucioni mbetet i pavarur. Cdo rrjet mediatik ka gazetaret e vet “gjenerale”, te rrethuar nga “ushtaret” brohorites, e stafin administrativ mbeshtetes. Nese publicistika dhe gazetaria nepermjet figurave autoritare te saj, ka per qellim t’i drejtohet vetem nje lloj publiku, apo perpiqet te tjetersoje politikisht-ideologjikisht spektrin e opinionit publik ne favor vetem te ketij lloj publiku, atehere nuk behet gje tjeter, vecse shkaktohet nje ndarje intelektuale, qe e menjanon debatin. E pare ne perspektive, kjo gje rrezikon te krijoje, “xhepa” ne publikun e gjere, ku njerezit “e asfiksuar” nga atmosfera segregacioniste e perkatesise mediatike te tyre, nuk deshirojne te komunikojne fare me njeri-tjetrin. Ai qe e ka percaktuar veten se i perket “te djathtes” apo “te majtes”, nuk do t’ia dije aspak se cfare shkruhet e thuhet ne kampin “kundershtar”; as nuk merr mundimin per te pare mundesine per t’u hapur drejt komunikimit apo dialogut.

Nje numer i madh specialistesh te fushave te ndryshme, publiciste, figura te njohura te letrave, krijues apo kritike, akademike, profesore nga rradhet e asaj qe ne jemi mesuar t’a quajme inteligjencia, kane dalur ne media, duke krijuar e perfaqesuar intelektualin qe nuk ekzistonte me pare, intelektualin si figure publike, intelektualin qe kerkon t’i komunikoje, idete, opinionet e tij, publikut te gjere. Padyshim, kjo eshte nje ogur i mire per te gjithe ne, e ne veshtrim te pare, ngjan qe shtypi shqiptar, ka fituar nje ze te ri cilesor, ate te intelektualit, specialistit, me cilesine e figures publike te gazetarit, ne shumicen e rasteve te komentuesit editorialist. Por po t’a shohim pak me thelle kete lloj kontributi gazetaresk te specialistit-intelektual, do te shohim se kjo na percjell edhe nje problematike te re. Mendova ta shtjelloj me tej komentin tim duke sjelle nje shembull perendimor, ku qe ne fillim merret si i mireqene fakti, qe traditat e shtypit te lire e kontributi i intelektualeve si figura publike, eshte padyshim shume me i hereshem, e me solid. Nje figure e spikatur eshte ajo e Noam Chomsky-it, qe para se ta rreshtojme ne rradhet e intelektualeve, para se gjithash njihet si eminence amerikane e mbareboterore ne fushen e linguistikes, filozof i lingustikes. Chomsky mund te sherbeje si shembull i llojit te akademikut, qe i perdor dijet qe ai zoteron ne rolin e intelektualit publik, e metamorfoza qe peson specialisti-intelektual. pergjate odisese te tij si figure publike.

Chomsky arriti eminencen, duke u renditur ne rradhet e njerezve te famshem, me punimin e tij “Strukturat Sintaksore”, Idete e tij jane teper origjinale, duke i dhene nje shtyse vendimtare debatit te motshem se si njerezit fitojne njohurite brenda nje kohe relativisht te shkurter e ne sasi te konsiderueshme. Studimi i Chomsky-t mbi sintaksen, coi ne konceptimin “e faktoreve sintaksore universale ne lingustike”; gjuhet e botes jane shume me pak te ndryshme nga njera-tjetra se sa duken ne nje veshtrim te pare siperfaqsor, per arsye se ato kane elemente sintaksore universale te perbashket qe percaktojne strukturen hierarkike te fjalise. Shpjegimi qe jep Chomsky: rregullat e pandryshushmerise te sintakses intuitive jane te rrenjosura ne ndergjegjen njerezore, aq sa mund te shihen si rezultat i trashigimise gjenetike. Aftesia per te mesuar e perdorur gjuhen, eshte me shume nje aftesi e lindur se sa e fituar. Ky shpjegim mund te mos jete plotesisht korrekt, por sot per sot eshte me i pranueshmi. Chomsky u shendrruar ne nje eminence lingustike, ashtu sic i kishte ndodhur Betrand Russell-it per principet matematike, apo Sartre-it, i reveruar si babai i ekzistencializmit, etj. Joshja qe pesuan celebritete si Chomsky, Russell, Sartre, etj, ne ndryshim nga kategoria e eminencave te tjera ne disiplinat e vecanta, eshte se, ata e perdorin ne publik kapitalin intelektual te krijuar nepermjet kontributit te jashtezakonshem ne fushat e tyre, per t’i dhene nje fizionomi publike, platformes te pikpamjeve qe ato kane si individe rreth aspekteve shoqerore e politike qe ndeshet njerezimi perdite. Chomsky, ashtu si dy te tjeret, u be pre e nje joshje te tille.

Eshte karakteristike e llojit te intelektualeve si Chomsky, qe nuk e shohin aspak si problematike, mosperputhese, kapercimin prej disiplinave te tyre, ku ato jane njohur si mjeshterit e medhenj, ne aspektet shoqerore e ne jeten publike, e ku me plot te drejte presupozohet, se nuk kane ndonje privilegj, apo te drejte me teper per t’u degjuar se cdokush tjeter. Pretendimi i tyre eshte se duke qene se kane dije te vecanta e me te thella ne disiplinat e tyre, jane pikerisht keto dije, qe japin mundesi atyre per te kuptuar me thelle se te tjeret njerezimin. Chomsky beson totalisht e verberisht, se aftesite e tij filozofike, bejne qe keshillat qe i jep ai shoqerise ne aspekte te ndryshme, te jene te dobishme e te vlefshme.

Intelektualet perendimore si Chomsky, shprehen revolten e tyre, karshi politikes e nderhyrjes ushtarake violente amerikane gjithnje e ne rritje ne Vietnam. Ne rastin specifik te Chomsky-t, ai arriti ne konkluzionin se pikerisht kontributi i tij ne aspektet universale te lingusitikes, eshte deshmia me bindese e imoralitetit te politikes amerikane ne Vietnam. Sipas Chomsky-t, per te arritur ne kete konkluzion, kjo varet se cilen teori te fitimit te njohurive e dijeve, ne pranojme si te mireqene e te ciles, i referohemi. Nese do te mendonim mendjen e njeriut qe ne lindje si nje “tabula rasa”, trurin e njeriut si nje pjese prej plasteline, qe mund te marrin cfaredo forme qe deshirohet, atehere ,njerezit mund t’i konsiderojme si subjekte te pershtateshme per t’i dhene forme sjelljeve e mendimeve te tyre nga ana e shtetit, prej drejtuesit te nje korporate, teknokratit, profesorit, gazetarit, intelektualit publik, apo nje udheheqesit ideologjik. Por nga ana tjeter, nese njerezit zoterojne struktura te lindura, te trashiguare te mendjes, qe kane nevoja te brendeshme per shembuj, modele kulturore e sociale te trashiguara, qe ato i konsiderojne si “natyrale”, perpjekjet e shtetit, apo kujdo tjeter qofte, duhet patjeter te deshtojne, duke qene se jane te padrejta. Pergjate ketij procesi te imponimit te kultures se re(pra ne rastin tone amerikane-perendimore), do te pengohet progresi “natyral” i njerezimit. Pra edhe perpjekja e Amerikes per te imponuar kulturen e vet ne aspektet shoqerore, kulturore, politike mbi popullsine aziatike ishte kriminale(perseri sipas Chomsky-t). Arsyetimi i Chomsky-t tregon per nje fare selektiviteti pervers. Duke e konsideruar teorine e tij mbi aftesine e lindur gjuhesore te njeriut si te vlefshme, mund te thuhet pa medyshje, se teoria e tij perben argumentin me universal, gjitheperfshires, kunder asaj qe quhej “social engineering”, term i perdorur nga Stalini, ku intelektualet, shkrimtaret, artistet, jane inxhinierat e shpirtrave, ndergjegjes shoqerore. “Social engineering” ishte product i intelektualeve e filozofeve milenare si Rousseau, Marksi, Lenini, qe besonin se ato mund te ridisenjonin shoqerine vetem nepermjet arsyes, duke u bere keshtu pikenisja e traditave totalitariste.

Chomsky nuk deshiron te aplikoje teorine e tij, aftesine e lindur te njeriut per te marre dije, asimiluar kulture, ne rastin e studimit te totalitarizmit; totalitarizmi perpiqet me te gjitha metodat me mizore te shtype apo te ndryshoje karakteristikat e lindura te njeriut. Sipas Chomsky-t demokracite liberale perendimore, nga natyra e tyre, jane po aq per t’u kritikuar sa edhe totalitarizmi. Sipas Chomsky-t, kapitalizmi, ashtu si edhe tirania totalitare, perdorin te gjitha mjetet shtrenguese te dhunes, per te penguar njeriu te realizoj vetveten; te ruaje e te zhvilloje me vullnetin e tij te lire, ne menyre natyrale, karakteristikat e trasheguara qe ne lindje. Nderkohe, kur ne njeren ane, ata justifikonin perdorimin e dhunes per te arritur barazi raciale, apo clirim kolonial, apo justifikon terrorizmin marksist; nga ana tjeter, revoltoheshin kur dhuna perdoret nga nje demokraci perendimore, sic eshte qeveria amerikane, per te mbrojtur territoret e Azise juglindore nga uzurpimi marksist e totalitar. Shpjegimi i intelektualeve si Chomsky eshte se lloji i pare i dhunes ishte individual, personal, kundra-violence, kundra-kulture, kurse lloji i dyte ishte dhune e institucionalizuar. Pra kemi nje kapercim nga dhenia e nje shpjegimi plauzibel se si i fitojne njerezit njohurite, ne intelektuale qe kerkojne te keshillojne nje qeveri e shtet demokratik se si ta ndertoje e zhvilloje, gjeopoliten e tyre. Intelektuale si Chomsky, paten padyshim efektin e tyre, duke ndikuar opinionin publik, e detyruar Ameriken te terhiqet nga Azia juglindore. Vendosmeria e Amerikes per te instaluar demokracira te ngjashme me ato perendimoret ne ato vende deshtoi, duke ia lene vendin “social engineering” te marksisteve filo-kineze. Shembuj te tille, rreth protestes social-politike te ketyre lloj intelektualesh, mund te jepen me tonelata, dhe me e fundit eshte reagimet opozitare te shumices te intelektualeve pacifiste europiane ne lidhje me nderhyrjen ushtarake amerikane ne Irak.

Tani, po t’i referohemi rastit te Shqiperise, publiku shqiptar eshte teper skeptik kur intelektualet publike shqiptare te porsa inaguruar ne dhjet vitet e fundit, pa dashur te permend ndonjerin me emer, i predikon atyre e “shtetit shqiptar”, se si te sillen e te menaxhojne jetet, aktivitetin, e punen e tyre te perditeshme. Nga rrjedh ky skepticizem e bindje? Nga perceptimi gjithnje e me i dukshem, se “intelektualiteti” i tyre nuk i ben keto lloj intelektualesh me te zgjuar, me te afte, per te dhene keshilla, ose me te vlefshem e ekzemplare ne virtyte e cilesira njerezore. Mjafton te ndalosh ne rruge njerez cfaredo, te te gjitha kategorive, e te shohesh se ata jane ne gjendje te ofrojne pikpamjet e sensibilitetin e tyre ne aspekte morale, qytetare, shoqerore, politike, te njejta, apo te ngjashme me pjesen me te madhe te ketij lloji intelektualesh te ekspozuar ne shtyp e mas-media. Nderkohe, eshte krejt e priteshme, qe ata mund te mos kene lexuar e degjuar asnje artikull apo kontribut te intelektualeve te tille.

Ne shumicen e rasteve duhet te skarcosh menjehere “gjykimin intelektual” te ketyre intelektualeve. Kjo ne vecanti, kur vjen puna per te dhene verdiktin e tyre per udheheqes shteti apo politikane; po ashtu per evenimente te rendesishme historike, shoqerore, e politike. Kur i konsideron, i merr ata si grup, fare mire mund te shendrrohen ne syte tane ne ultrakonformiste, sidomos brenda atyre rretheve te formuar nga njerez, prej te cileve keta lloj intelektualesh publike kerkojne aprovimin e vleresimin. Kur kthehen ne “en masse”. atehere, ata behen edhe me te rrezikshem; jo “mase intelektuale”, mund te kthehet ne “mase kritike”, duke krijuar nje klime ortodoksije e mbizoteruese ideshe. Intelektualet, levizin e jetojne ne boten e ideve e koncepteve, e frymoret, shumica e njerezve, mundet fare mire te mbytet nen tiranine e pashpirte te ideve te tyre.

Literature/Gjuhesi

Shqiperia, - nje komb i ngritur ne kembe nga penda e artit.
Nga Altin Topi
Shekulli April 2003

Figurat kryesore te zgjimit kultural te Shqiperise, pothuajse te gjithe ishin perkushtuar ne kompleksitetin e tyre, zhvillimit dhe te kuptuarit te idese te identitetit kombetar, apo sic e quanin ato, te nacionalizmes. Megjithese sot, ne kemi ne dore veprat e tyre, nuk kemi qene ne gjendje t’i bejme nje analize te tanesishme e te gjithaneshme, se ne te vertete c’fare dinin ata rreth ketij koncepti, shkallen e tyre te njohjes; sa afer e sa larg ishin ato rreth konceptit te kombit.

Eshte e rendesishme te kuptohet qe historia kulturore e Shqiperise, ne fakt eshte e perbere nga dy histori paralele. Njera, eshte historia shumeshekullore e besimeve dhe e shfaqeve, e shprehjeve te folkut fshatar, nje perzierje traditash katoliko-ortodokse-myslymane e pagane, e tjetra eshte historia me perpjekjet per te europianizuar Shqiperine.

Literature/Gjuhesi

Polariteti dhe Pluralizmi
Altin Topi
Alb-Club Jul 2001


Cfare kam kuptuar e kuptoj une me polarizim, gjithmone duke qendruar ne boten e ideve e te koncepteve? Po mjaftohem te shpjegohem shkurt duke e nderthurur kete, me ate cfare kupton filozofia e semantika ne lidhje me fjalen polarizim si polaritet konceptual(bote ideshe e konceptesh, duke i meshuar fort kesaj).

Nje "cift konceptesh te kundert ne kuptim eshte i tille qe asnjeri si pjese e ciftit nuk mund te kuptohet, pa u kuptuar secili ne vecanti". Si ne rastin e te kundertave "original/falso", "i drejte/i shtrember", "lart/poshte", "majtas/ djathtas"; ne kete kombinim thuhet se ato formojne nje polaritet konceptual. Sipas ketij nocioni per te kuptuar se nese duhet te percaktohet koncepti i gabuar, na duhet ne te njejten kohe, te kuptojme se cfare eshte koncepti i drejte. E me duket se ne duhet te bejme perpjekje t'i afrohemi ketij te fundit, apo jo?

Literature/Gjuhesi

Shqiptaret, shqipja dhe "posterboys".
Nga Altin Topi
Alb-Club/Gazeta Java Nov 2003

Nje nga atributet pexhorative paragjykuese, qe shqiptari i vesh xhinsin e tij, eshte mungesa totale e disiplines. Por a mund te konsiderohet ky definicion coherent ? Une e gjykoj se ky pergjithesim "a priori" eshte kryekeput i gabuar. Ne thelb, shqiptarit nuk i mungon aspak kapaciteti per disipline, kapaciteti per te qene i disiplinuar. Perkundrazi, ai i nenshtrohet pushtetit, perkrah dhe e ndjek udheheqjen e vet me plot deshire, biles edhe ne se kjo mund te shendrohet thjesht ne nje tirani. Ketu fillon edhe habija jone. Kur flitet per nenshtrim, perqafim, perkrahje e ndjekje te nje udheheqje, per cudi, ate qe e terheq dhe e entuziazmon shqiptarin nuk eshte nje udheheqje e saturuar nga vjetersia e dekorit, por nje udheheqje qe eshte e re dhe ekstravagante. Shqiptari do t'i rezistoje me te gjitha menyrat imponimit qe vjen nga e kaluara e solidifikuar, dhe me deshiren dhe vullnetin e nje muzhiku rus do te ndjeke profetin e ri, edhe sikur kjo gje do t'a degdiste ne mesin e nje katastrofe ekonomike, nje degradimi moral, zbehjen e humbjen e besimeve (relixhioneve) fetare, e ne fund, ne mesin e nje zallamahije te nje Babeli te imponuar gjuhesor.

Literature/Gjuhesi

"Vesi" i shkrimtarit
Altin Topi
Alb-Club/Bota Shqiptare Dec 2002

Dekonstruktivistit te mitit shqiptar, z. Lubonja, iu dha "Cmimi Moravia" per letersine e huaj nga Keshilli Administrativ i Fondacionit me te njejten emer, i cili akordon kete cmim te pervitshem nje autori te huaj qe prej 10 vjetesh.

Duhet thene qe ne fillim, se ky moment duhet pershendetur si shenje vleresimi, qe i behet z.Lubonja nga nje fondacion i huaj. Menyra e zgjedhjes te autorit nuk behet mbi bazen e disa kandidaturave, por thjesht nje sugjerim prej njerit prej anetareve te Keshillit Administrativ, e qe me pas merr aprovimin prej shumices te anetareve te keshillit. Sic marrim vesh nga vet z.Lubonja, ishte vizita e zonje Dacia Maraini ( nje nga iniciatoret e krijimit te Fondacionit, anetare e Keshillit Administrativ, e nje nga me besniket, mbrojteset te vepres, si nje nga shoqet e jetes te Alberto Moravias) ne Shqiperi qe ndikoj ne nje perzgjedhje te tille. Lubonja: .."karriera ime jashteletrare ka ndikuar ne kete vleresim pasi me teper se per vepren e botuar ne vitin 1994, cmimi mund te jete nje vleresim i pergjithshem qe duhet pare ne planin e krijimtarise sime, ose ne planin individual".

Art/Movie and Theater

Before the Rain
Altin Topi
Alb-Club Feb 2000

In his first debut as film director of “Before the Rain", Milcho Manchevski, is extremely unpredictable in telling the story. He even doesn't try to find any explanation for such immutability of hatred and violence overwhelming dramatically the two neighboring settlements, the Macedonian christians and Albanian moslems. For him it looks as the best way to approach the story.

Everything starts and ends at the same point - “before the rain". The metaphoric rain and the sophisticated narrative style of the new director leave the audience during all the sequences of the film in a perplexity, sometimes in front of a puzzle full of paradoxes.

Art/Movie & Theater

All you need for a movie is a gun and a girl.
Altin Topi
Alb-Club August 2001

Who can be the author of such wisdom, - the title of this miniature essay, - other than Jean-Luc Godard? The "Band of Outsiders", or translated in other words "Tres Bon Bonnie and her Clydes", is reissued these days with a new print and subtitles, being a masterpiece of mood, nuance and emotions. It is playing at Film Forum in Manhattan, New York City.

Once Godard said that he made the film to "sell a lot of tickets", but he didn't. All his films were unable to sell a lot of tickets. Apart of this, his films didn't disappear in the timeless oblivion, and as this gangsters' film of French smell, it rose from the ashes and dust of time and arrived at the Film Forum with a catalog's worth of movie geek ephemera. Quentin Tarantino himself adopted its name to "A Band Apart" for his production company and as per Godard himself: "Tarantino named his production company after one of my films. He'd have done better to give me some money."

Art/Proze

Making love in July
Altin Topi
Alb-Club Nov. 2001


As the year rounds up, each season accumulates enough memories to transform my ordinary calendar into an astrological chart. It has been always a cliché that June is the month of romance, and often in poetry and adolescent fancies, love arrives this month, in June, accompanied by starry skies and the awakening of bird song of early mornings. My daytime dreaming has had its different moods, and with passing of years has become more down-to-earth, more hedonistic in nature. It has changed from day dreaming about love to a recall of real life, into love making. Well, that's how it is in my dream now, the other way around, after daytime dreaming, I wake up, and I try to recover it.

Art/Proze

The boy with a kite
Altin Topi
Alb-Club October 28, 2003



Something very strange happened to me yesterday. Do you know those dreams that leave you so perplexed and you do not know exactly what to make about? That's precisely the point. I dreamt about a place, where I haven't been since the days of my boyhood. It is a place where the beach goes on for mile, and because of the thick jungle of trees to pass through, there is no access from the road. The inlet separates one beach from the other; it is no other way to reach the other beach unless you swim across the inlet.

Art/Proze

Abi - Albanian Snow White
Altin Topi
Alb-Club October 14, 2001

Abi, here she is, only a twenty-one years old artist and somehow, - without thinking too much about the logic, - she looked at life as something to sneak up on her and pounce. Over six month ago, nobody knew exactly, when this started, she thought it is not possible for a girl like her to die of chronic dumb judgment, and with this mood of thinking, she slipped away into the Skyway to Tomorrowland. Once welcomed to Tomorrowland, Abi didn't find there the Aladdin's Oasis. It was for sure the country of Disneyland, but the one time, Albanian Snow White Girl, found out that Steven Spielberg didn't exactly come knocking on her apartment door. For a while she dreamt of the school thing, and then worked an array of bad jobs and worse jobs, - starting first as a dishwasher, further waitress, later as a hostess. She had to submit resumes to Baskin-Robbins, JC Penney's, Lord & Taylor, but finally her resume as the Albanian Snow White landed her in a cocktail place on Hollywood Universe as a part-time Disney gig.

Art/Proze

Let's not talk politics, please, let's light a candle tonight.
Altin Topi
Alb-Club
September 11, 2001

If we need to believe in something, why not believe in Heaven. I believe in Heaven, my Heaven - New York. Usually, my Heaven is a place where Islanders boys in fluorescent clothes play reggae, it is a place where cleaning guys as saints with portable vacuum tracks suck up the City's dust and garbage in preparation for tomorrow's tourists to help pay for so much needed gazillion-dollar. My Heaven is a place where somebody paints the front door hot pink and the exterior purple, to show off the orange trumpet roses, and we’d have laughed. My Heaven is a place where you can buy a Gucci loafer with the signature horse bit, a place where tourists from Europe would have been able from the tops of its scrapers to see the Pyrenees. New York, my Heaven, is a place where miracle seekers bring with them dreams of money offerings and in return they find a place to buy candies and teddy bears. My Heaven is a place where sometime the people are mostly black, sometimes mostly white, sometimes mostly Asian, sometimes mostly Hispanic, and sometimes the Citizen thinks about them as Others. But my true Heaven is a melting pot, you see a mixed black or white or Asian or Hispanic among those people. You see brown skin, epicanthic folds at the eyelids, wavy light brown hair. Often beautiful.

Opinion/Kritike

Kumtet e Wiki-t
Nga Altin Topi
Shekulli
28-08-2007

Wikipedia qe lindi si nje aksident i mirepritur, sot eshte shumefishuar eksponencialisht. Ka vene ne levizje qeveri, institucione, korporata, individe te shquar, apo krejt te rendomte; te humbur nen anonimatin, qe ne dukje te jep komunikimi e nderhyrja ne rrjetin e pafund kibernetike te saj. Koncepti i Wikit si ide fillestare, pati krijimin e nje softueri(programi), ku njerezit mund te hynin ne komunikim, e te kishin mundesi te redaktonin, te shtonin, te korrigjonin informacione te caktuara; nje artikull, nje kontribut ne nje fushe te caktuar, - me shume te aspektit teknik. Relativizmi i nderhyrjeve ne fushat e shkencave te sakta gjithmone monitorohet, e korrigjohet shume me lehte; nuk i le shume hapesira, te livadhisurit pa tagji. Jimmy Wales, njeri nga themeluesit e Wikipedia-s, i erdhi ajo shtysa gjeniale, t'i shtonte Wiki-t, prapashtesen "pedia", me synimin e qarte qe ta kthente ne nje enciklopedi "on-line"(ne internet), nje lloj thesi kibernetik qe mund te hapet duke nxene material te ri, pa i gjendur fundin. Wiki(pedia) u kthye brenda nates, ne nje sensacion postmodern i te rishkruarit te historise e te njohurive te njerezimit.

Art/Poezi

THE NEWLY LOVERS

These two vanished through the lunar woods
These two cautiously smiled between the slander trees
These two edged with hope over the windy,
whirling mile of curving path.
They went down into the quite sphere,
their sphere-island shaped with green,
off into space of the silent bay.
In the distance, stretched along the waves length, I heard their cry.
It was an innocent cry,
like the cry of the children,
who, in play, stare and pursue
the darting sky-blue goddess butterfly.
And finally, they find it, at the end of the day.
I saw them at the first morning light,
two shadows against the passing
night;
with the blanket loose-folded around their knees,
two shadows huge and
calm,
like an open shell on the white sandy beach.

Altin Topi Summer 2000

Art/Poezi

ON THE PACIFIC RIM

All of a sudden, the earth was frozen.
The very emblem - the solid rock,
like a crust over a fluid
had moved overnight beneath our feet.
After the battering waves, black boiling water
seeped through the seabed opened cracks.
But now, all was strangely still.
The shore was strewn with debris of wrecked boats,
housetops lay tossed over huge rocks;
Uprooted trees, soggy seaweed,
dead animals covered the beaches.
The violent earth had been given little warning.
The first shocks had turned into curious twisting
movement,
the ground opened and than soon closed again - as on
a tomb...

Altin Topi Spring 1996

Art/Poezi

Poe vs. Baudelaire vs. Me


Every poet reminds me of other poets.
Poe reminds me of Baudelaire,
Baudelaire reminds me of Poe.
A fine poet knows a 'poor' poet.
A 'poor' poet knows a fine poet.
Every fine and 'poor' poet reminds me of me.
Every fine poet reminds me of Poe and Baudelaire
Poe and Baudelaire remind me of me.
I remind me of me,
and then I say,
A good poet and a 'poor' poet,
A bad luck and a good luck,
like fathers and sons.
They are fellows, no luck, and no blood.
But a continuum of life-line poets,
between what is more than poor
and what is less than fine.

Altin Topi Summer 2000

Art/Poezi

OUR TIME

Nowadays, we do not wait anymore.
Have we all become impatient children?
We rip our blue planet apart ourselves,
make of it a desert.
We explore the lunar desert,
add her rocks to our empty landscapes.
We lower our sky over smoking lagoons,
where trapped light lingers like false mirages.
We bulldoze our dead ancestors,
pile skyscrapers upon them.
We recapture tear-gassed squares,
filled with plastic bullets, electronic commercials,
and we burn our banners.
Their silent voice: Put your banners down, go home...
Enraged and exhausted from small skirmishes,
We turn confused and ask ourselves:
Which way is back? Which way is home?

Altin Topi Fall 1997

Sci/Tech

OUR DOT COM (.com) LIVES AND 4 C's
From Altin Topi
Alb-Club April 2000

The passage from one century to the other one, one Millennia to the next one, is characterized by a major cultural, social and economical shift. This major event unthinkable only few years ago can be defined at best by the 4 C's: Compression, Connectivity, Creativity and Complexity. An excellent example of "compression" is the story of transistors. A transistor is described as a "minute electronic semiconductor device used like an electronic tube, which controls current flow by means of germanium or silicon." Within the volume of a transistor manufactured two decades ago, today many thousands of these switching devices can be placed.