Art/Perkthime

Bisede me nje kryqtar te pazakonte
Nga Franc Kafka

Ndodhte nje kohe, qe shkoja ne kishe perdite, sepse vajza qe kisha rene ne dashuri, e gjunjezuar pergjerueshem lutej atje cdo mbremje, nderkohe qe une paqtueshem e sodisja ne qetesi.

Rastisi qe nje dite, vajza ime to mos vinte per lutjen e perditeshme, e une teksa ne merziti i hidhja syte njerezve perqark, dallova nje djale fytyre thatuqe e te perzgjatur, i leshuar sa gjere-gjate perdhe mbi dyshemene e shtepise te Zotit. Here pas here, ai leshonte vrullshem koken duke ofshame me ze te larte, e perplaste ate mbi kurrizin e pellembeve te mbeshtetura ne pllakat e mermerta.

Art/Proze

Sensi i identitetit te Kafkes

Altin Topi

Alb-Club 2001

William James shkruan: "Karakteri i nje njeriu del ne pah nga dy komponente te sjelljes te tij, - prej qendrimit moral e reagimit mendor karshi aspekteve te

perditeshme te jetes. Ne keto momente ai ndjen ne thellesine e qenies se tij te qenurit gjalle, aktiv duke vene ne prove ekzistencen e tij. Ne keto momente

eshte ai zeri brenda tij/saj qe i thote: "Ky/Kjo jam une i/e vertet-i/a'." Jung i referohet te njejtin fenomen duke e prezantuar keshtu: "Personaliteti eshte arritja kulmore e teresise te temperamentit dhe intelektit te nje individi te vecante, eshte nje veprim qe tregon kurrajon individuale perballe jetes, pohimin absolut te teresise te asaj qe perben nje individ, adoptimi me i suksesshem i kushteve universale te ekzistences, e ciftezuar kjo me lirine me te madhe te mundeshme per  vetvendosje."

Art/Poezi

Poe dhe Baudelaire
Altin Topi

Baudelaire shkruan, - "Poe nepermjet poezise te tij u
perpoq me tere forcen e gjenise te tij te kape, te
ndaloje, e t'ia nenshtroje momentet djallezisht
fluturake te lumturise, vullnetit te tij." Ashtu si
Poe edhe Baudelaire nuk ishte thjesht poeti qe i
kendonte bukurise, por poeti i perpjekjes njerezore.
Te dy ato i kenduan jo vetem perpjekjeve e mundesive
te prekeshme, por atyre te enderruara si mjeti magjik
i transformimit te njeriu.

Art/Proze

Postmodern(pjesa e dyte)
Nga Altin Topi

Zentana, ka patur fatin(e mire apo te keq), te shenohet ne hartat e destinacionet turistike eurianase, si kufiri i skajshem i Eurianes; perfaqesuar simbolikisht me nje xhami, nje shtepi me oxhak, nje shatervan-cezem e nje hamam. Zentana, ne syte e te tjereve mbetet nje vend ekzotik; nje lloj “amusement park”(park defrimi, per t’u zbavitur) per antropologet. Pavarsisht se Zentana mbetet kaq hipotetike (si mundet te jete e vertete xhanem?!) me ekzotizmin e saj, ka qelluar te jete nje vend, qe ne te vertete, realisht (edhe ne harten e Google-it) te ndodhet ne oborrin e brendeshem te kontinentit eurianas.

Art/Proze

Postmodern(pjesa e pare)
Nga Altin Topi
Shekulli
16-08-2007

Zentana është një vend po aq hipotetik sa ç'mund të jetë i vërtetë. Është një nga ato vendet që anglishtfolesit i quajnë "borderlands" (toka periferike, kufitare), jo më shumë për gjeografinë e tyre, sesa për gjeo-kulturën apo gjeo-politikën e tyre.Njëlloj pastiço politike, ku të treguarit e historisë humbet nën terrenin thithës, gllabërues, të shumëllojshmërisë fetare apo të tarikateve politike. A më lejohet të përdor sarkazëm? Nuk e di, por përderisa më duhet të mbetem i vërtetë, rrezikohem të bie pre e një përafrimi të tillë. Hej! Në cilin planet ndodhesh ti!? Jemi në epokën globale të një miqësie të thellë ndërkontinentale. Njerëzit duhet ta ndjejnë këtë. Ah, harrova të përmend edhe bumet e fundit të Jahovait e kombinimet Maore-Bahiste. Njerëz çfarëdo, ngado, qofshin (post)surrealistë apo (post)dadaistë, kur gjuhët i përziejnë, fragmentojnë ndërhyrjet me prezantimet shumëngjyrëshe, të krijojnë përshtypjen se gjuha na qenkërka veçse metropolitane.

Literature/Gjuhesi

E drejta e krijuesit në diskursin mbi gjuhën
Agron Tufa
Shekulli/Kulture
04-01-2008

Jo vetëm ata gjuhëtarë që janë thirrur nergut në vitin 1972 të kryejnë eutanazinë mbi gegnishten, por, në përgjithësi, kur gjuhëtarët përvetësojnë arbitrarisht të drejtën e diskutimit mbi gjuhën, më ngjallin përfytyrën e një grupi studentësh-praktikantë të mjekësisë që bëjnë autopsinë e një kufome
E drejta për diskurs mbi gjuhën është, natyrisht, e gjithkujt (përshtat me aftësitë, shkallën e njohurive, shqetësimit konkret dhe, jo rrallë, konjukturës që i shërben i shqetësuari). Megjithatë, dikursi publik sundohet, kryesisht, nga fare pak emra, për të themeluar pozicionet e tyre pro gjuhës së unifikuar. Znj. Shamku-Shkreli e thotë hapur se gjuha standarde me bazë dialektin tosk ka shkaktuar një dramë zor të riparueshme për bartësit e gegnishtes, duke thelluar dhe ushtruar një aspekt racizmi e diskriminimi të shumëfishtë në statusin e tyre individual e shoqëror, për çka sjell mjaft argumenta të detajuar e bindës.

Literature/Gjuhesi

Në Hullinë e Normës
Nga Altin Topi
Shekulli/Kritike
31-07-2007

Saussure theksonte se linguistët duhet të studiojnë gjuhën e folur e jo atë të shkruar. Para tij, linguistë e filologë të tjerë si vëllezërit Grimm, Franc Bobb, etj., e kishin mbështetur veprën e tyre, në studimin e transkriptimin e veprës gojore të popujve gjermanikë. Kurse para tyre, Johan Christoph Adelung, filologu i famshëm gjerman me maksimën: -"Shkruaje gjuhen siç e flet, dhe lexoje siç është e shkruar", kishte hartuar gramatikën dhe ortografinë normative gjermane. Të gjitha alfabetet dhe ortografitë evropiane (duke filluar nga latinishtja) janë mbështetur në alfabetin grek, i cili vetë erdhi si një kulmim i përpjekjeve katër-pesë mijëvjeçarëshe në pellgun e Lindjes së Mesme; për ta ekonomizuar paraqitjen grafike të gjuhës në inventar e duke e zvogëluar në madhësi. Shumica e hartuesve të alfabetit të shqipes ishin nxënës të principit të Adelungut, "një shkronje, për çdo tingull të plotë fonetik". Ishin ata që na dhanë alfabetin që i përgjigjet kësaj situate e që është i qëndrueshëm në transkriptimin e shqipes së folur.

Opinion/Kritike

Tollovitje të panevojshme
Nga Altin Topi
Shekulli/Kritike
26-06-2007

Artikulli i shkurtër i z.Lulushi për një alfabet të ri të shqipes, më krijoi atë ndjesinë sikur të vetmin liqen me pasqyrën ujore të patrazuar, ku secili nga ne mund të shohë veten e përtej krejt kthjellët, dikush sapo i vërtiti me forcë një rrasë guri, pëlltuq, brenda. Uji filloi të tollovitet e pasqyra filloi të humbasë qartësinë e të mos reflektojë me fytyrat tona, qeniet tona.
Kur fillova të lexoj paragrafin e dyte: "Gjuha, çdo gjuhë është si shtëpia…" sikur barra disi u lehtësua. Kujtova se dikush tjetër kishte përqasur gjuhën me shtëpinë, por për Lulushin krahasimi shkon deri tek shtëpia e prekshme fizike, ajo që lyhet me bojë çdo dy-tre vjet e pastrohet ndoshta shumë më shpesh. Kurse filozofi gjerman, Martin Haideger e kishte fjalën për një lloj shtëpie tjetër: "Gjuha është shtëpia e ekzistencës (të qenurit) dhe njeriu jeton në të".